6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, yabancı hukukunun temelini teşkil eder. Yargı kararları bu mevzuattaki maddeler doğrultusunda verilir. Yabancılar hukuku, ülkemizde geçici ya da kalıcı ikamet eden yabancıların sosyal yaşamlarını güvence altına almayı ve ortaya çıkan sorunları çözmeye yönelik olacak şekilde hazırlanmıştır.
Yabancılar hukuku; ülkemizde bulunan yabancı uyruklu kişilerin, zorunlu göç, iş, ikamet ve eğitim gibi konularda karşılaştıkları sorunları çözer. Mütekabiliyet esaslarına göre belirlenen yabancılar hukuku, dayanağını ülkemizin sosyal dinamiklerinden ve ulusların adalet kavramından alır.
Yabancılar Hukuku Neleri Kapsar?
Devletler hukukunun bir dalıdır. Ancak yabancılar hukuku, barış zamanlarında geçerlidir. Olası bir savaş durumunda bu hukuk dalı askıya alınır. Çünkü savaş zamanındaki şartlar farklıdır.
Yabancılar hukuku aşağıdaki şekilde sınıflandırılır:
- Yabancı devlet uyrukları
- Birden çok uyrukluğu olanlar
- Yurtsuzlar
- Sığınmacılar
- Ayrıcalıklı yabancılar
- Özel statülü yabancılar
Ayrıca yabancılar hukuku aşağıdaki şekilde sınıflanır:
- Vatandaşlık işlemleri
- Evlilik ve Boşanma işlemleri
- Yeni doğum işlemleri
- Oturum izni
- Vize
- Çalışma izni
- Konsolosluk işlemlerini kapsamaktadır.
Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde çalışmak ve yaşamak isteyenlerin de bazı şartları yerine getirebilmeleri ve kurallara uymaları gerekir. Mesela ülkemizde çalışmak isteyen yabancı uyruklu bir kişi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından gerekli izinleri almalıdır. Ayrıca Göç İdaresine kaydını yaptırmış olmalıdır.
Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi çalışma iznini yabancı uyruklu olan kişiler değil, çalışacakları işletmelerin sahipleri alır. Bu aşamadan sonra bu kişilerden kısmen işletmeler sorumlu olacaklardır.
Bir yabancının ülkemizde çalışabilmesi için en az 6 ay boyunca ülkemizde ikamet etmesi gerekir.
Bunun için ise vatandaşlık işlemleri yerine getirilmeli ve oturma izni alınmalıdır. Oturma izni, ülkemizde bulunan yabancı ülke konsoloslukları aracılığı ile yapılabilir. Online olarak da bu tür işlemlerin yapılmasına olanak sağlayan sistemler geliştirilmiştir.
Oturma izni için istenen tüm belgeler tamamlandıktan sonra, ilgili kurumlar 30 gün içinde başvuruyu değerlendirecek olumlu ya da olumsuz cevap vereceklerdir.
Yabancılar hukukunda vize alınmış olması, o ülkede mutlak olarak ikamet edileceği ya da bulunulacağı anlamına gelmez. Sadece önemli bir prosedürün tamamlanmış olduğu anlamına gelir.
Yabancılar hukuku kapsamında yabancı uyruklu kişiler, Türk Vatandaşlığı için belirli bir miktar yatırım yapmak zorundadırlar. Kabul edilen son yasaya göre 400 bin dolar civarında taşınmaz satın alan kişiler, aileleri ile birlikte vatandaşlık alabilmektedir.
Ya da yasanın öngördüğü belirli bir miktar yatırım yaparak ve belirli sayıda Türk vatandaşı istihdam edilerek, vatandaşlık alınabilir.
Ülkemizde suç işleyen yabancı uyruklu kişi, yabancılar hukukuna göre yargılanır. Yargılama sonucunda kendi ülkesine iade edilebilir. Dolayısıyla yargılamasına uyruğu olduğu ülkede devam edilebilir. Ya da cezasını ülkemizde çekebilir.
Evlenme konusu da yabancı hukuku kapsamında en çok merak edilen konulardan birisidir. Diğer birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde, Türk vatandaşı kadın ya da erkekle evlenen yabancı uyruklu kişiler, doğrudan vatandaş olma hakkına sahip olabilmektedir.
Ayrıca Türk Vatandaşı çocukların evlat edinilmesi ile birlikte vatandaşlık hakkı kazanılabilir.
Özel statülü yabancılar ise bazı nedenlerden dolayı yabancı uyruklu olan kişilerden daha üst bir statüye sahiplerdir. Dolayısıyla hukukta bu gibi kişilere farklı prosedürler uygulanır. Büyükelçi, diplomat, bilim adamı gibi kişileri bu kapsamda değerlendirebiliriz.
Yabancılar hukukunda göçmenler, vatandaşlığa kabul edilene kadar herhangi bir ülkenin vatandaşı olmayan kişilerdir. Ülke vatandaşlığına kabul edilinceye kadar da yabancı statüsünde değerlendirilirler.
Yabancılar hukuku kaynağını aşağıdaki kanunlardan almaktadır:
- Pasaport kanunu
- Tapu kanunu
- TMK
- TTK
- Dernekler kanunu
- YİSHK
- YÇİHK
- Milletlerarası sözleşmeler
- Milletlerarası mahkeme kararları
- Milletler arası Teamül kuralları
- Hukukun genel ilkeleri
Yabancılar Hukuku kapsamında, yabancı uyruklu kişilere aşağıdaki haklar tanınmıştır.
Tebayı Temsil Hakkı
Yabancı uyruklu kişiler ile Türk vatandaşlarına tanınan bazı haklarda eşitlik ilkesi uygulanabilir. Ancak bazı hak ve özgürlüklere sınırlama getirilebilir. Bu sınırlama ise kanunlarda açıkça belirtilmiştir.
Tahdit Hakkı
Türk vatandaşları ve yabancı uyruklu kişiler tam olarak eşit değillerdir. Yani yabancı uyruklu kişiler Türk vatandaşlarının yararlandıkları birçok haktan yararlanamaz.
Mukabele Esası
Türk vatandaşı bulunduğu yabancı ülkede haksız bir kararla karşılaşmışsa, o ülkenin vatandaşına da ülkemizde aynı şekilde muamele edilir. Bu esas kaynağını, pasaport kanunu madde 9’dan ve sigorta murakebe kanunu madde 6’dan almıştır. Diğer kanun maddelerinde de bu uygulamanın örnekleri görülebilir.
Mütekabiliyet
İki ülke arasında yapılan anlaşmalar gereği, ülke vatandaşlarının bazı haklardan yararlandırılmasıdır. Mesela Türk Vatandaşı Almanya’da belirli şartlarda konut edinebiliyorsa, Alman vatandaşı da ülkemizde aynı hakka sahiptir. Örnek olarak Tapu Kanunu madde 35 gösterilebilir.
İzin Esası
Yabancı ülke vatandaşlarının yararlanmak istedikleri bazı hak ve özgürlüklerin belirli makamların iznine tabi olması durumudur.
Yabancılar Hukuku Kapsamında Hangi Hizmetler Verilir?
Çalışma ve oturma izni için yabancı uyruklu kişiler karşılaştıkları sorunlarla ilgili olarak avukat tutma hakkına sahiplerdir. Uğradıkları haksızlıkları bağlı bulundukları ülkenin konsolosluklarına da bildirme hakkına sahiptirler.
Mesela haksız yere göz altına alındığını düşünen yabancı uyruklu kişiler, konsoloslukları ya da büyükelçilikleri arayarak durumlarını bildirebilirler.
Yabancı uyruklu kişiler belirli şartları yerine getirerek, ülkemizde ticari faaliyetlerle uğraşabilirler. Ticari faaliyetleri sırasında karşılaştıkları sorunlar için yabancı mahkemeler ya da Türk mahkemeleri devreye girebilir.
Yabancılar hukuku ile ilgili detaylı bilgileri, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6458.pdf bu bağlantıdan inceleyebilirsiniz.
